Al lavoro. Over immigratie uit Trentino in de 19e eeuw

Migratie is een uiterst boeiend en zeer virulent onderwerp. Ik herinner me nog levendig de tentoonstelling "Alles fremd - alles Tirol", die in 2016 hier in het Volkskunstmuseum plaatsvond. U kunt mijn toenmalige blogbericht hier lezen. En ik herinner me het Forum Migratie, gehouden door het Tiroler Landesmuseum in 2018, waar ik ook erg enthousiast over was. Zo veel benaderingen, zo veel indrukken en suggesties. "Al lavoro! Over de immigratie uit Trentino in de 19e eeuw" volgt dus bijna een traditie, vooral omdat het Museum voor Volkskunst ook deze keer samenwerkte met het Centrum voor Migratie in Tirol (ZeMiT).

Samen met de tentoonstelling "Gehen - Fahren - Reisen. Mobiliteit in Tirol", die momenteel in het Zeughaus plaatsvindt, wordt de speciale tentoonstelling in het Museum voor Volkskunst geïntegreerd in het Euregionaal Museumjaar 2021. De nadruk ligt op de verbindingen, op wat de historisch nauw met elkaar verbonden regio's Tirol, Zuid-Tirol en Trentino met elkaar gemeen hebben.

Sinds de late Middeleeuwen was het graafschap Tirol een meertalig land. Duits-, Ladinisch- en Italiaanstaligen leefden naast en met elkaar. De streek ten zuiden van de Brennerpas werd algemeen aangeduid als "Welschtirol". Aanvankelijk werd een onderscheid gemaakt tussen Welschtirol (voor Trentino) en Südtirol.
Tot het einde van de Eerste Wereldoorlog behoorden Tirol, Südtirol en Trentino bij elkaar. Pas bij het vredesverdrag van Saint Germain in 1919 viel het zuidelijke deel van het land aan Italië toe en werd de Brennerpas de nationale grens.

De tentoonstelling haakt in op de nog gewone tijd en richt zich op de ontwikkelingen in de 19e eeuw die leidden tot een toenemende arbeidsmigratie vanuit Trentino.
Migrerende handelaars en arbeiders hebben altijd rondgereisd. Tot dan toe waren het echter vooral de elites die zich tussen Trento, Bolzano en Innsbruck verplaatsten: Ambtenaren bijvoorbeeld, die werden overgeplaatst, studenten die zich in Innsbruck inschreven, maar ook leerlingen die bijvoorbeeld een opleiding volgden aan de handelsschool.
Het historische Tirol beantwoordde aan zijn meertaligheid en had een tweetalige administratie. Vanaf 1814 werden alle provinciale wetten en verordeningen in het Duits en Italiaans gepubliceerd.

In de 19e eeuw bevorderden de industrialisatie en de aanleg van spoorwegverbindingen tussen noord en zuid, oost en west, de arbeidsmigratie. Werkzoekenden uit de regio Trentino en Noord-Italië (vooral Friuli en Veneto) kwamen naar het Wipptal, het Pustertal en het Inntal, vonden werk in de spoorweg- en tunnelbouw of verhuurden zich in de nieuwe fabrieken. In Innsbruck, bijvoorbeeld, bood de textielfabriek Herrburger und Rhomberg, die in 1839 werd geopend, vooral werk aan vrouwen en jonge meisjes.

Hoe nauw familieverhalen en stambomen met het historische Tirol verweven zijn, wordt telkens weer op indrukwekkende wijze aangetoond in de tentoonstelling "Al lavoro! Een bijzonder in het oog springende installatie hier heeft betrekking op historische portretten en biografieën.

Daar kunt u lezen over Annunziata Cortelletti, die in 1866 in Villazzano (Trento) werd geboren en in 1889 trouwde met Andreas Philadelphy. De laatste kwam oorspronkelijk uit wat nu Slowakije is. Het gezin woonde eerst in Trento, daarna in Bolzano en tenslotte in Innsbruck.
Of van Antonio Spagnolli uit Reviano d'Isera, die in Venetië en Rome heeft gestudeerd. In 1882 verhuisde de beeldhouwer naar Innsbruck, waar hij de marmeren portretkoppen op de gevel van het Tiroolse Landesmuseum Ferdinandeum vervaardigde.

Ook de interviews met geleerden die inzicht geven in speciale onderwerpen zijn boeiend. De etnologe Anita Konrad legt bijvoorbeeld uit wat zo'n publicatie onthult over de verhoudingen tussen de taalgroepen aan de hand van "Vollständiges Tiroler Kochbuch für deutsche und wälsche Küche" uit 1855.
De historica Gunda Barth-Scalmani geeft op haar beurt op levendige wijze weer hoe de "Fatti d' Innsbruck" in 1904 plaatsvonden. Bij de opening van de Italiaanse rechtenfaculteit in de Liebeneggstraße braken gewelddadige confrontaties uit tussen Duits-nationalistische en Italiaanse studenten. Bij de botsingen vielen één dode en verscheidene gewonden. Het nationalisme had allang wortel geschoten.

Dit was vanaf het midden van de 19e eeuw toegenomen en vergiftigde zichtbaar het naast elkaar bestaan van de taalgroepen in Tirol. Fatti d' Innsbruck was een van de bloedige climaxen. De Eerste Wereldoorlog zou deze spanningen nog doen toenemen. Het eindigde met de deling van Tirol: Zuid-Tirol en Trentino vielen aan Italië toe.
Maar de banden tussen de regio ten noorden en ten zuiden van de Brennerpas, die in de loop der eeuwen zijn gegroeid, zijn ook vandaag nog springlevend. "Al lavoro! Over de immigratie uit Trentino in de 19e eeuw" maakt dat je op zoek wilt gaan naar sporen.

Verwijzingen naar de gemeenschappelijke geschiedenis zijn niet alleen te vinden in Innsbruckse familienamen als Tomaselli, Boschi, Ischia, Trentini of Moschen, maar ook in straatnamen als Alois Negrelli of Artur Nikodem.

Tip: Op weg naar de tentoonstelling "Gehen - Fahren - Reisen. Mobiliteit in Tirol" in het Zeughaus, kunt u langs het Ferdinandeum lopen en de marmeren figuren van Spagnolli bekijken. En als u een omweg maakt naar het Sillpark, bevindt u zich op het voormalige terrein van de Herrburger en Rhomberg textielfabriek.

Tiroler Volkskunstmuseum
"Al lavoro! Aan het werk Over de immigratie uit Trentino in de 19e eeuw"

tot 26 oktober 2021
Universitätsstraße 2
6020 Innsbruck
Tel. +43 512 59489 510
Openingstijden: dagelijks 9.00 - 17.00 uur

Zeughaus
"Lopen - Rijden - Reizen. Mobiliteit in Tirol"

tot 3 oktober 2021
Zeughausgasse 1
6020 Innsbruck
Openingstijden: Di-Zon 9.00 - 17.00 uur

Op de website van de Tiroolse provinciale musea vindt u de huidige beschermingsmaatregelen van Covid 19.

Foto's, tenzij anders vermeld: Susanne Gurschler

Een overzicht van het tentoonstellingsprogramma in de musea in Innsbruck en omgeving is te vinden op innsbruck.info